TÁC ĐỘNG CỦA AI ĐỐI VỚI SỰ THẬT VÀ PHẢN ỨNG CỦA NGƯỜI KITÔ HỮU
Trong thời đại mà AI có thể tạo ra hình ảnh, video và thậm chí cả giọng nói siêu thực, những sự thật hàng ngày (và chính khái niệm về sự thật) thường bị đe dọa. Điều gì sẽ xảy ra khi mắt và tai của chúng ta không còn đáng tin cậy nữa? Tài liệu gần đây của Vatican, Antiqua et Nova, đặt ra những câu hỏi cấp bách về tác động của AI đối với sự thật và mời gọi một cam kết mới đối với trách nhiệm luân lý trong thời đại kỹ thuật số.
Sự gia tăng của những lừa dối do AI tạo ra
Từ các deepfake chân thực như ảnh thật đến các bài báo do AI tạo ra, công nghệ đã khiến việc tạo ra và lan truyền thông tin sai lệch trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết. Dù thông tin sai lệch luôn là một thách thức, AI làm trầm trọng thêm vấn đề bằng cách khiến sự giả mạo gần như không thể phát hiện. Một bài phát biểu giả mạo của một nhà lãnh đạo thế giới, một đoạn tin tức bịa đặt, hoặc thậm chí một cuộc hội thoại do AI mô phỏng có thể thao túng dư luận và làm xói mòn niềm tin vào các thể chế. Nếu chúng ta không thể phân biệt giữa thực và giả, chính sự thật sẽ trở thành nạn nhân.
Antiqua et Nova cảnh báo về cuộc khủng hoảng ngày càng gia tăng này, nhấn mạnh rằng AI có nguy cơ bóp méo “mối tương quan của chúng ta với người khác và với thực tế”. Khi sự thật trở nên khó nắm bắt, xã hội sẽ chịu tổn thất: nền dân chủ suy yếu, niềm tin vào báo chí phai nhạt, và các mối tương quan giữa con người trở nên mong manh.
Đức Giáo hoàng Phanxicô cũng đã lên tiếng về vấn đề này, cảnh báo về một thế giới kỹ thuật số nơi mà những lời dối trá lan truyền nhanh hơn sự thật và sự lừa dối có thể bị lợi dụng như một công cụ quyền lực.
Sự thật như một nghĩa vụ mang tính luân lý
Đối với người Kitô hữu, sự thật không chỉ là vấn đề về tính chính xác mà còn là một bổn phận luân lý. Chúa Giêsu đã tuyên bố: “Ta là đường, là sự thật và là sự sống” (Ga 14,6), đặt sự thật vào trung tâm của thế giới quan Kitô giáo. Sách Giáo lý của Hội thánh Công giáo dạy rằng tính chân thật là yếu tố thiết yếu đối với phẩm giá con người và sự hòa hợp trong xã hội (GLHTCG 2468). Trong thời đại mà những thông tin sai lệch do AI tạo ra có thể thao túng cảm xúc và quan điểm, những người có đức tin được kêu gọi bảo vệ sự thật với tinh thần cảnh giác cao hơn bao giờ hết.
Điều này có nghĩa là nuôi dưỡng khả năng phân định, thận trọng với những gì chúng ta tiếp nhận và chia sẻ trực tuyến, đồng thời yêu cầu các nhà sáng tạo nội dung kỹ thuật số chịu trách nhiệm. Nó cũng có nghĩa là nhận ra rằng sự thật không chỉ là vấn đề thông tin mà còn liên quan đến sự chính trực. Giáo hội nhắc nhở chúng ta rằng truyền thông có trách nhiệm — được xây dựng trên sự trung thực và tôn trọng người khác — là yếu tố thiết yếu cho một xã hội công bằng.
Liệu chúng ta có thể bảo vệ sự thật trong thời đại AI chăng?
Làm thế nào để chống lại sự lừa dối do AI tạo ra?
Trước hết, giáo dục đóng vai trò then chốt. Các trường học, đại học và cộng đồng đức tin cần giúp mọi người phát triển các kỹ năng tư duy phản biện để biết cách đặt câu hỏi về nguồn tin và kiểm chứng thông tin.
Thứ đến, việc phát triển AI có đạo đức phải được ưu tiên. Các công ty công nghệ có trách nhiệm đảm bảo rằng công cụ của họ không bị sử dụng để lan truyền dối trá, và các chính phủ cần thiết lập quy định để ngăn chặn AI bị biến thành vũ khí chống lại sự thật.
Cuối cùng, người Kitô hữu được mời gọi làm chứng cho sự thật — không chỉ bằng việc chống lại sự dối trá mà còn bằng việc tích cực thúc đẩy sự trung thực, công bằng và minh bạch trong cả tương tác kỹ thuật số lẫn đời sống cá nhân. Trong một thế giới mà AI thách thức khả năng tin vào những gì chúng ta thấy, thì cam kết với sự thật phải mạnh mẽ hơn bao giờ hết.
Như Antiqua et Nova nhắc nhở chúng ta, công nghệ phải phục vụ con người, chứ không phải làm suy yếu con người. AI có thể thay đổi cách chúng ta tiếp cận và diễn giải thông tin, nhưng nó không bao giờ được phép định nghĩa lại cam kết của chúng ta đối với sự thật. Trách nhiệm bảo vệ sự thật cuối cùng không nằm ở máy móc, mà thuộc về chính chúng ta.
Nt. Anna Ngọc Diệp, OP
Dòng Đa Minh Thánh Tâm
Chuyển ngữ từ: aleteia.org (24/02/2025)
