GIẢI ĐÁP THẮC MẮC CHO NGƯỜI TRẺ CÔNG GIÁO
Bài 82: ĐỂ TRỞ NÊN CHA MẸ CÔNG GIÁO TỐT
Hỏi: Chúng con đang chuẩn bị đón thành viên đầu tiên trong gia đình. Xin cho chúng con hỏi Kinh Thánh hoặc Giáo hội khuyên như thế nào để trở nên cha mẹ tốt?
Trả lời:
Các bạn muốn trở nên cha mẹ tốt, điều đó thật tuyệt vời. Theo yêu cầu của các bạn, chúng tôi dựa vào Kinh Thánh và chọn ra 7 lời khuyên cho các bạn (số 7 tượng trưng cho sự đầy đủ trọn vẹn), đồng thời dựa vào Sách Giáo lý cũng như một số văn kiện của Hội Thánh để trình bày.
- “Này con cái là hồng ân của Chúa, con mình sinh hạ là phần thưởng Chúa ban”(Tv127,3)
Lời khuyên thứ nhất này giúp chúng ta xác tín rằng: Con cái không phải là tài sản của cha mẹ, càng không phải là “của nợ” của gia đình, nhưng là hồng ân và cũng là trách nhiệm Chúa trao. Ý thức được điều này các bạn sẽ yêu thương con mình đúng cách hơn; yêu con không phải chỉ vì chúng xinh đẹp, lễ phép, thông minh; hay vì chúng thực hiện được ước mong của các bạn, lập được những thành tích đem lại vẻ vang cho các bạn… nhưng là yêu thương vô điều kiện, cho dù bất cứ điều gì xảy ra, cho dù con mình có như thế nào. Ngay cả khi đứa con sinh ra ngoài sự mong đợi của các bạn, thì các bạn cũng hãy tin tưởng vào Chúa để vui lòng đón nhận đứa trẻ này với sự cởi mở và lòng âu yếm[1].
- “Có con cái ư? Hãy dạy dỗ và uốn nắn chúng ngay thuở còn thơ.”(Hc7,23)
Dạy dỗ và uốn nắn con cái là quyền và bổn phận quan trọng của cha mẹ. Quyền và bổn phận này không thể thay thế hay chuyển nhượng được, cũng không thể khoán trắng cho người khác hay bị người khác chiếm đoạt[2].
Trong Tuyên ngôn về giáo dục Kitô giáo, Giáo hội xác định: “Vì là người lưu truyền sự sống cho con cái, nên cha mẹ phải là những nhà giáo dục đầu tiên và chính yếu…, gia đình chính là trường học đầu tiên”[3]. Như thế việc dạy dỗ con phải được thực hiện ngay từ lúc ấu thơ, thậm chí từ khi con còn ở trong bụng mẹ. Ngay trong thời gian này, các tâm tình và thái độ ứng xử của cha mẹ đều có ảnh hưởng đến tâm tính và sức khoẻ của thai nhi. Cho nên, ngay trong thai kỳ, các bạn hãy điều chỉnh tâm tình và lối sống sao cho thật lành mạnh, vợ chồng tránh cãi vã nhau, tránh những ưu sầu phiền muộn, những giận ghét, lắng lo… gây ảnh hưởng xấu cho thai nhi. Trái lại hãy tạo cho gia đình một bầu khí yên vui, thánh thiện, năng lui tới nhà thờ, thường xuyên nghe nhạc thánh ca… những điều ấy chắc chắn sẽ tác động rất tốt cho đứa con của bạn.
- “Hãy dạy đứa trẻ đi con đường nó phải đi, để đến tuổi già, nó vẫn không lìa bỏ.”(Cn22,6)
Dạy cho đứa trẻ con đường nó phải đi có thể hiểu là giúp cho con cái phát triển con người toàn diện, cả về nhân bản và đức tin[4].
Về thể dục: Các bạn cần giúp con có thói quen ăn uống hợp lý, tích cực vận động để trau dồi và giữ gìn sức khỏe là của cải quý báu Thiên Chúa trao ban.
Về trí dục: Các bạn cần giúp con trau dồi về học vấn để phát triển tri thức. Nhưng cũng không nên ép con mình học quá nhiều, khiến trẻ trở thành “những chiến binh thi cử”, tệ hơn nữa là “những con robot vô cảm”, thiếu năng động, thiếu kỹ năng sống, thiếu tương quan xã hội và nguy hiểm nhất là thiếu đời sống tâm linh.
Về đức dục: Các bạn cần dạy con biết tránh thói hư tật xấu và tập luyện các đức tính tốt, biết nói năng và cư xử lễ độ, biết “kính trên nhường dưới”, biết “ăn quả nhớ người trồng cây”, biết giữ vệ sinh chung, biết nhận lỗi và xin lỗi, biết rộng lượng tha thứ, biết quảng đại cho đi… những điều rất căn bản để con bạn trở thành người tốt và hữu ích cho gia đình và xã hội.
- “Anh em phải lặp lại những lời [tuyên xưng đức tin] cho con cái, phải nói lại cho chúng, lúc ngồi trong nhà cũng như lúc đi đường, khi đi ngủ cũng như khi thức dậy.”(Đnl6,7)
Những lời thúc giục mạnh mẽ trên cho thấy trách nhiệm giáo dục đức tin của cha mẹ là hết sức quan trọng. Bổn phận của cha mẹ không chỉ là xin cho con cái được lãnh nhận Bí tích Rửa tội rồi sau đó không biết làm gì hơn. Với sự hiểu biết giáo lý và đời sống đức tin quá nghèo nàn, khi vào đời, trước bao nhiêu trào lưu và tư tưởng thế tục, các em khó lòng giữ vững được đức tin và luân lý Kitô giáo.
“Gia đình là nơi cha mẹ trở nên các thầy cô đầu tiên về đức tin của con cái”[5]. Cha mẹ phải có trách nhiệm dạy cho con cái nhận biết về sự hiện hữu của Thiên Chúa và bước đi theo đường lối của Ngài.
Để làm được điều ấy, ngay từ bây giờ, các bạn phải hiểu biết giáo lý để truyền đạt lại cho con, dành thời giờ cùng con ôn lại các bài giáo lý con học ở trên lớp. Các bạn nên đưa việc đọc Kinh Thánh vào sinh hoạt hàng ngày. Chẳng hạn dành thời gian sau bữa ăn tối để đọc hay kể truyện Kinh Thánh cho con nghe; đọc một đoạn Tin Mừng trong các buổi cầu nguyện gia đình.
Giờ cầu nguyện chung trong gia đình chính là phương thế hữu hiệu và là điều không thể thiếu trong việc giáo dục đức tin cho con cái. Nhờ các buổi cầu nguyện mà con cái hấp thụ được tinh thần đạo đức của gia đình. Để tạo thành nền nếp, các bạn hãy ấn định thời giờ cụ thể cho việc cầu nguyện chung gia đình và coi đó là “giờ thánh”. Truyền hình, máy vi tính, mạng xã hội… phải ngưng hoạt động trong gia đình vào giờ đó.
Để việc giáo dục đạt kết quả, điều không thể thiếu là chính các bạn phải nêu gương tốt cho con cái học theo[6]. Các bạn hãy cương quyết sống những gì mình muốn truyền đạt. Gương sáng của cha mẹ sẽ dẫn dắt con cái đi theo đường ngay nẻo chính, vì như người ta vẫn thường nói: “Lời nói như gió lung lay, gương bày như tay lôi kéo”. Nếu các bạn có gương sáng và được con cái tín nhiệm, thì cho dù khi chúng đã trưởng thành, và dù có đi xa vạn dặm, chúng sẽ vẫn nhớ đến các bạn khi cần lời khuyên bảo.
- “Những bậc làm cha mẹ, hãy giáo dục con cái thay mặt Chúa bằng cách khuyên răn và sửa dạy.”(Ep 6,4)
Để khuyến khích con phát huy những điều tốt mà con bạn đã thực hiện được, các bạn nên khen thưởng và cho chúng biết là cha mẹ vui mừng về điều đó; nhưng hãy chừng mực, công bằng, không nên tâng bốc con thái quá, kẻo chúng trở nên kiêu căng ngạo mạn. Ngược lại, khi trẻ có điều sai trái, cha mẹ phải biết sửa dạy chứ không được xem thường. Sách châm ngôn nói: “Tâm trí trẻ con vốn dại khờ, lấy roi sửa phạt là giúp nó nên khôn” (Cn 22,15).
Tuy nhiên, việc sửa dạy con cần chừng mực và khôn khéo. Phải hết sức tránh hình phạt có tính sỉ nhục, vô lý. Đừng bạo hành con cho thỏa mãn cơn tức giận, cũng đừng lạm dụng roi đòn vì sẽ làm cho trẻ bị rối loạn tâm lý, trở nên những người lì lợm, bướng bỉnh. Các bạn cũng cần phải tế nhị, tránh sửa phạt con trước mặt mọi người, đừng đem lỗi lầm của con kể cho người khác, đừng nhắc lại những lỗi lầm đã qua rồi; đừng cằn nhằn mắng nhiếc dai dẳng những chuyện không cần thiết… Vì tất cả những điều ấy sẽ làm trẻ suy nghĩ tiêu cực. Các bạn phải cho con biết điều quan trọng này là: cha mẹ chỉ trích cái sai của con chứ không hề ghét bỏ con.
Người cha và người mẹ phải nhất trí với nhau trong đường hướng và phương thức giáo dục. Tình trạng “trống đánh xuôi, kèn thổi ngược” giữa cha và mẹ sẽ khó đem lại kết quả tốt nơi con cái. Bản thân người cha người mẹ cũng đừng thiếu nhất quán, nay thế này mai thế khác, vì như thế sẽ khiến trẻ rối loạn nhận thức. Tốt hơn, cả gia đình nên cùng theo một nguyên tắc, để khi con làm sai, cha hay mẹ theo đó mà sửa dạy. Chẳng hạn quy định cụ thể giờ học, giờ chơi, giờ đi ngủ, giờ phải có mặt ở nhà buổi tối…
- “Những bậc làm cha mẹ đừng làm cho con cái bực tức, kẻo chúng ngã lòng.”(Cl 3,21)
Để trở thành cha mẹ tốt, các bạn cần phải biết cách để cho con cái cảm nhận được giá trị và tình yêu thương trong việc giáo dục, phải xem con cái như những người con của Thiên Chúa và tôn trọng chúng như những nhân vị.
Khi con còn nhỏ, các bạn hãy tìm hiểu về tính tình, năng khiếu của từng đứa con, giúp chúng phát huy những khả năng đó, đừng làm thui chột những khả năng sẵn có của con cái mà ép buộc chúng theo mong muốn của mình. Cũng đừng ép con mình phải thực hiện những ước vọng nằm ngoài khả năng của chúng.
Các bạn cần sắp xếp thời giờ để nói chuyện với con mỗi ngày, nhất là phải tạo một bầu khí cởi mở giúp con cái có thể thổ lộ những tâm tư hoặc những khó khăn rắc rối mà chúng gặp phải, nhờ đó mà các bạn hiểu con hơn và có thể giúp đỡ con kịp thời và chu đáo hơn.
Khi đến tuổi trưởng thành, con cái có quyền chọn lựa nghề nghiệp và bậc sống. Các bạn phải tránh ép buộc con trong việc chọn nghề, cũng như trong việc chọn người bạn đời. Tất nhiên, các bạn vẫn có thể giúp đỡ con cái bằng những ý kiến khôn ngoan, nhất là khi chúng chuẩn bị lập gia đình. Phần con cái cũng cần bàn hỏi, lắng nghe ý kiến và lời khuyên bảo của cha mẹ.
Trong trường hợp đặc biệt, nếu con của các bạn nhận được tiếng Chúa mời gọi dâng mình trong đời sống tu trì hay trong hàng giáo sĩ, thì các bạn hãy nhận ra đó là một ân phúc lớn lao. Các bạn hãy tôn trọng và tạo thuận lợi cho ơn gọi ấy. Các bạn phải ý thức và dạy dỗ cho con biết rằng theo Đức Giêsu là ơn gọi ưu tiên của người Kitô hữu[7].
- “Ông Gióp dậy thật sớm, dâng lễ toàn thiêu cho mỗi người trong các con ông…”(G 1,5)
Kinh Thánh giới thiệu cho chúng ta hình mẫu một người cha tốt lành, thường xuyên quan tâm cầu nguyện cho các con của mình. Trong thực tế những người như ông Gióp không phải là hiếm. Những bậc cha mẹ như thế, chắc chắn con cái họ sẽ không bao giờ hư mất. Mà dù có hư, họ cũng dễ có ngày quay bước trở về, nhờ công đức và lời cầu nguyện của cha mẹ, như gương bà thánh Monica, người đã kiên trì cầu nguyện cho đứa con trai ngang bướng của mình và cuối cùng đã chinh phục được người con trai ấy trở về đường ngay nẻo chính, hơn thế nữa, còn trở nên một vị thánh, là thánh Augustinô.
Các bạn ạ, trong việc nuôi dạy con cái, chỉ cậy vào sức tự nhiên của mình thôi thì chưa đủ, cần nương tựa vào Chúa nữa. Những gì các bạn có thể làm, hãy gắng làm hết khả năng của mình, phần còn lại, hãy phó thác nơi Thiên Chúa.
* * *
Tóm lại, để trở nên cha mẹ Công giáo tốt lành, Kinh Thánh và Giáo hội mời các bạn hãy yêu thương con với một tình yêu vô điều kiện; hãy giúp con phát triển con người toàn diện, nhất là chăm lo cho con cái sống xứng đáng phẩm giá làm người và làm con Chúa.
Chúc các bạn thành công. Chúc các bạn trở thành những người cha, người mẹ Công giáo tốt như ý Chúa muốn và như chính tâm nguyện của các bạn.
Văn Nghĩa, CRM
(Trích Giải Đáp Thắc Mắc cho người trẻ Công giáo, Tập 5, Nxb Tôn Giáo, 05/2021)
